De belofte van vrijheid is ingeruild voor controle. Wat betekent dat voor de inwoners van het laatste rebellengebied van Syrië?
Terwijl de wereld de blik richt op Gaza en Oekraïne, en Nederland vooral op het Binnenhof, glijdt Idlib af in stilte. Dit verhaal laat zien hoe vrijheid kan ontaarden in religieuze onderdrukking en hoe internationale onwil en geopolitiek cynisme die situatie in stand houden. Wie wil begrijpen hoe hoop verdwijnt in vergetelheid, moet naar Idlib kijken.
Van revolutie naar religieuze repressie
HTS slaagde erin andere rebellengroepen uit te schakelen of op te nemen en veroverde zo de macht. Sinds 2017 bestuurt HTS Idlib via een civiele façade, maar in werkelijkheid hebben ze zowel de militaire macht als de religieuze macht in handen.
De groep baseert zich op het salafisme, een stroming binnen de islam die een letterlijke en strikte interpretatie van islamitische bronnen aanhangt. Dit leidt tot een starre toepassing van religieuze voorschriften en weinig ruimte voor afwijkende opvattingen. Inmiddels komen er steeds meer verhalen naar buiten over gesloten kerken en gedwongen bekeringen, wat in strijd is met de islamitische leer, die gedwongen bekeringen verbiedt.
De overgang van militante groep naar bestuursorgaan werd internationaal met twijfel bekeken. HTS probeert zich minder radicaal voor te doen, maar hun ideologische basis is ongewijzigd. Ze beperken de vrijheid van geloof en voeren strikte controle uit over religieuze instellingen. Zo heeft HTS de macht om geestelijken aan te stellen of te ontslaan en houdt het toezicht op religieuze activiteiten. Het opleggen van een uniforme religieuze doctrine ondermijnt fundamentele mensenrechten, zoals het recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst.
Democratie als decor
Politieke deelname onder HTS is alleen mogelijk binnen goedgekeurde structuren, wat de indruk wekt van inspraak, maar zonder echte invloed. Burgers kunnen alleen meedoen als ze zich aan het ideologische en religieuze kader van HTS houden, waardoor oppositie en afwijkende meningen uitgesloten worden.
Dit zorgt ervoor dat HTS de macht behoudt door schijnparticipatie. Zonder vrije verkiezingen, onafhankelijke instellingen of bescherming voor critici is politieke deelname alleen mogelijk als je loyaal bent — een privilege, geen recht.
De zogenaamde Shura-raad is niet gekozen, vrouwen mogen er niet in stemmen, en wie kritiek heeft, loopt gevaar. Journalisten die verslag doen van protesten of corruptie worden bedreigd, gearresteerd of verdwijnen. In 2023 werd een HTS-commandant op band opgenomen die dreigde journalisten “over te rijden” als ze doorgingen met kritiek.
Burgerprotesten worden onderdrukt. Demonstraties tegen corruptie of willekeurige arrestaties worden met geweld neergeslagen. Het bestuur is allesbehalve representatief: het is een top-downmodel waarin gehoorzaamheid belangrijker is dan legitimiteit.
Demonstranten en critici worden opgepakt en gemarteld, wat leidt tot groeiende onvrede onder de Syrische bevolking. Ondanks het harde optreden van de autoriteiten, is een van de eisen van de burgerprotesten het aftreden van de leider al-Jolani. Dit toont aan dat HTS niet geïnteresseerd is in een democratisch, vrij Syrië, maar meer belang hecht aan het handhaven van strikte gehoorzaamheid dan in het vertegenwoordigen van de bevolking.
Censuur, angst en machtsmisbruik
HTS hanteert een strikte salafistische interpretatie van de islam en dwingt deze af via religieuze politie. Andersgelovigen — christenen, Druzen, sjiieten — zijn vrijwel geheel verdreven uit Idlib. Hun eigendommen zijn in beslag genomen, kerken gesloten, religieuze uitingen verboden.
Daarnaast dwingt HTS in andere regio’s ook religieuze minderheden zoals christenen, Druzen en sjiieten om zich te conformeren aan het dominante salafistisch-soennitische kader — in sommige gevallen zelfs via gedwongen bekering. Tegelijkertijd duldt de groep geen afwijkingen binnen het eigen geloof: ook soennitische moslims die niet volgens de strikte HTS-interpretatie leven of bidden, kunnen worden gecorrigeerd, geïntimideerd of gearresteerd. Religieuze controle is niet alleen extern, maar ook intern — gericht op volledige ideologische uniformiteit.
HTS poogt in recente jaren een gematigder beeld te schetsen, maar deze PR-pogingen doen niets af aan de dagelijkse realiteit van religieuze uniformiteit onder dwang.
Vrouwen zonder stem
Vrouwen in Idlib worden systematisch uitgesloten van bestuur, publieke ruimte en onafhankelijkheid. Ze mogen niet stemmen of zich verkiesbaar stellen en zijn afwezig in vrijwel alle bestuurslagen. De strikte handhaving van kledingvoorschriften is een instrument van controle; wie zich niet houdt aan de islamitische dresscode loopt risico op boetes, vernedering of arrestatie. In 2024 berichtte Foreign Policy dat de religieuze moraalpolitie actief optreedt tegen vrouwen die als “onzedelijk” gekleed worden beschouwd. Dit is geen losstaande regel, maar onderdeel van een ideologisch systeem waarin vrouwelijke autonomie ondergeschikt wordt gemaakt aan religieuze controle.
Daarnaast wordt het reizen voor vrouwen ernstig beperkt. Ze mogen vaak niet zonder mannelijke begeleiding, een zogeheten mahram. Dit maakt hen structureel afhankelijk en vergroot hun kwetsbaarheid. Vrouwen kunnen niet zelfstandig studeren, werken, medische hulp zoeken of vluchten uit gewelddadige situaties zonder toestemming van een man.
Het uithuwelijken van jonge meisjes neemt toe, mede door armoede, sociale druk en gebrek aan toegang tot onderwijs. In Idlib, waar religieuze normen door een autoritair regime worden opgelegd, leidt dit vaak tot gedwongen kindhuwelijken. Deze praktijk ondermijnt de rechten van meisjes, stelt hen bloot aan gezondheidsrisico’s en sociale uitsluiting.
Onderwijs als wapen
Onderwijs is formeel beschikbaar, maar sterk religieus gekleurd. HTS schrijft segregatie voor: jongens en meisjes moeten strikt gescheiden les krijgen, en moderne vakken zoals muziek of gemengde activiteiten zijn verboden. Meisjes lopen vaker risico vroegtijdig uit te vallen door huwelijk of angst. Scholen worden gecontroleerd op ideologische conformiteit en docenten staan onder druk om het salafistische wereldbeeld uit te dragen.
Hoewel HTS beweert onderwijs toegankelijk te houden, wordt het vaak gebruikt voor indoctrinatie in plaats van emancipatie. Verwijzingen naar het voormalige Syrische regime zijn verwijderd, en in plaats van pluralisme of kritisch denken is er een sterk religieuze invulling van het onderwijs gekomen. In 2023 meldde Enab Baladi dat HTS muziek- en tekenlessen had geschrapt, terwijl docenten die weigerden te stoppen, werden ontslagen. Scholen kregen de opdracht om niet-shari’a-conforme muurschilderingen en decoraties te verwijderen. Dit ondermijnt de culturele en emotionele ontwikkeling van kinderen en beperkt hun vermogen om zichzelf expressief uit te drukken.
Angst is de norm
Volgens Human Rights Watch heeft HTS sinds 2017 tientallen journalisten, activisten en andere burgers willekeurig gearresteerd en vastgehouden, waarbij marteling en gedwongen bekentenissen regelmatig voorkomen. Ook de VN bevestigt in een rapport dat gedwongen verdwijningen en incommunicado-detentie door HTS systematisch worden ingezet om afwijkende stemmen het zwijgen op te leggen. In 2024 berichtte Al Jazeera nog over protesten in Idlib, na berichten over marteling en doden in detentie – een zeldzaam publiek signaal van verzet in een sfeer waar repressie de norm is.
De vrije pers bestaat niet. Lokale media zijn onderworpen aan censuur of werken onder dreiging. Internationale verslaggeving is nauwelijks mogelijk. HTS probeert de informatiestroom te beheersen zoals het de samenleving beheerst: strak, ideologisch en zonder ruimte voor afwijking.
De wereld kijkt weg
De wereld keek weg. Ooit stond Idlib symbool voor hoop. Nu is het voor veel landen te ingewikkeld, te uitzichtloos, te politiek onhandig. En dus laten ze het los.
De wereld heeft Idlib grotendeels losgelaten, omdat het conflict daar voor veel landen ongrijpbaar, eindeloos en politiek onhandig is geworden. Internationale aandacht ging jarenlang uit naar de strijd tegen IS, de gruwelen van Assad en de vluchtelingencrisis — niet naar de complexe machtsdynamiek in het ‘rebellenbolwerk’ Idlib.
Voor veel Westerse regeringen is HTS simpelweg een terreurgroep, en diplomatie met terroristen is taboe. Tegelijk lijkt de status quo — repressief maar relatief stabiel — voor regionale spelers als Turkije acceptabel zolang het hun belangen niet schaadt. Daardoor is er nauwelijks druk op HTS om mensenrechten te respecteren, laat staan om echte politieke verandering toe te staan. Idlib is daardoor een niemandsland geworden: buiten het regime, maar ook buiten de rechtsstaat — en buiten beeld.
Voor de inwoners is het verschil tussen dictatuur en kalifaat steeds moeilijker te maken. En de internationale gemeenschap lijkt liever te zwijgen dan zich opnieuw te branden aan het Syrische moeras.
De echo van hoop is stilte geworden
Wat ooit begon als een sprankje hoop in de chaos van de oorlog, is inmiddels verworden tot een streng gecontroleerde samenleving waarin vrijheid niet langer bestaat. Het meest tragische is misschien wel dat de stemmen die ooit riepen om verandering, nu fluisteren uit angst. En in de stilte die volgt, lijkt niemand nog te luisteren.
Idlib is arm, instabiel en politiek ongewenst. Het wordt geregeerd door een groep die zowel tegen Assad als tegen het Westen is, waardoor het een politiek niemandsland blijft. In de harde realiteit van geopolitiek geldt: geen olie, geen strategisch voordeel, geen directe dreiging — dan geen prioriteit. Zo blijft Idlib achter, verborgen in de schaduw van de wereld, waar de inwoners lijden, niet omdat hun verhaal niet belangrijk is, maar omdat niemand het meer wil horen.
In een wereld waar mensenrechten pas tellen als ze politiek handig zijn, is Idlib kansloos. Voor Idlib geen tranen, geen vlaggen, geen sit-ins op stations. Geen bezette universiteiten, geen boze studenten.
Idlib is het schoolvoorbeeld wat er gebeurt als je je principes uitbesteedt aan wat trending is.
Geen grote redactie, wél veel werk.
Dit blog is onafhankelijk en advertentievrij.
Waardevol voor jou? Dan is een digitale cappuccino altijd welkom 🩷