Vergeten vrouwen

Zweepslagen & de galg

Mensenrechten blijken in de praktijk vaak afhankelijk van politieke agenda’s

Terwijl de internationale gemeenschap zich geregeld uitspreekt over vrouwenrechten, blijft het opvallend stil zodra het over Iran gaat. Rapporten van Amnesty International, Human Rights Watch en de VN-Mensenrechtenraad leggen systematisch seksueel geweld, institutionele onderdrukking en straffeloosheid bloot. Toch blijft diepgaande internationale verontwaardiging uit. Mensenrechten blijken in de praktijk vaak afhankelijk van politieke agenda’s.

Wat vrouwenrechten in Iran feitelijk betekenen
Vrouwen in Iran leven onder wetten en normen die hen structureel achterstellen.  Ze mogen zonder toestemming van een mannelijke voogd vaak niet reizen of studeren. Hun getuigenis in de rechtbank weegt minder dan die van een man, en voogdij over kinderen is zelden volledig.

 De verplichte hijab is slechts het zichtbare symbool van een bredere repressie. Wie zich daartegen verzet, riskeert intimidatie, arrestatie en mishandeling. Activisten worden bestraft met lange gevangenisstraffen of marteling. Nobelprijswinnares Narges Mohammadi zit opgesloten in de Evin-gevangenis vanwege haar inzet tegen deze onderdrukking.

Seksueel geweld als wapen
In 2022, na de dood van Mahsa Amini in politiehechtenis, barstten massale protesten los onder de slogan “Vrouw, Leven, Vrijheid”. De repressie die volgde was intens en systematisch. Volgens Amnesty International en de VN-Mensenrechtenraad zijn honderden demonstranten slachtoffer geworden van seksueel geweld, waaronder verkrachting, groepsverkrachting, verkrachting met objecten en gedwongen naaktheid. Deze vormen van geweld werden niet alleen ingezet tegen vrouwen, maar ook tegen mannen en kinderen – met als doel te vernederen, straffen en breken.

Een VN-onderzoek van maart 2024 concludeerde dat het ging om handelingen die vallen onder misdaden tegen de menselijkheid. Toch blijven vervolgingen uit. De daders zijn veelal agenten van de politie, de Revolutionaire Garde en de inlichtingendiensten. De slachtoffers: vrouwen, meisjes, mannen en jongens, allemaal gedetineerd omdat ze vrijheid eisten.

De doodstraf als spiegel van ongelijkheid
Iran behoort tot de weinige landen waar vrouwen op grote schaal worden geëxecuteerd. In 2024 alleen al werden minstens 34 vrouwen geëxecuteerd, het hoogste aantal in 17 jaar. Hoewel het totale aantal vrouwelijke executies lager ligt dan bij mannen, is het aandeel vrouwen stijgend. In veel gevallen gaat het om slachtoffers van langdurig  misbruik. Een merendeel van deze vrouwen werd veroordeeld voor de moord op hun echtgenoot of familielid, vaak na jarenlange mishandeling of seksueel geweld.

Hoewel in sommige zaken sprake was van zelfverdediging of bescherming van kinderen, weegt de context van huiselijk geweld zelden mee in de uiteindelijke veroordeling. De rechtspositie van vrouwen is ernstig ongelijk: hun getuigenis weegt minder dan die van een man, hun leven wordt wettelijk minder waard geacht bij schadevergoeding (diyya), en verzachtende omstandigheden worden zelden erkend. Vooral vrouwen uit etnische minderheden, zoals Koerden en Baluchi’s, lopen extra risico.

Ook vrouwelijke politieke activisten lopen gevaar. In 2024 kregen meerdere vrouwen de doodstraf opgelegd wegens ‘vijandschap tegen God’, een vage aanklacht die vaak wordt ingezet tegen dissidenten. Het toont hoe het Iraanse regime repressie, religieus fundamentalisme en seksisme combineert om afwijkende stemmen te onderdrukken.

De open brief uit Evin-gevangenis
De Evin-gevangenis in Teheran staat bekend als de beruchtste detentieplaats van Iran voor politieke gevangenen, dissidenten, journalisten en vrouwenrechtenactivisten. Het complex wordt ook wel het “Evin University” genoemd vanwege het hoge aantal intellectuelen en studenten dat er opgesloten zit. In rapporten wordt Evin herhaaldelijk genoemd als plaats van marteling, psychologische mishandeling, eenzame opsluiting en seksueel geweld. Vrouwelijke gevangenen zijn er bijzonder kwetsbaar: seksuele intimidatie, dreigingen met verkrachting behoren tot de praktijk en vernederende fouilleringen zijn aan de orde van de dag.

In oktober 2024 brachten 22 vrouwelijke politieke gevangenen in Evin een open brief naar buiten. Ze beschuldigden de gevangenisautoriteiten van seksuele intimidatie tijdens zogenoemde ‘lichamelijke inspecties’ en eisten dat deze praktijken zouden stoppen. Onder hen Narges Mohammadi, die eerder extra straf kreeg voor het rapporteren van deze misstanden. De vrouwen kondigden protestacties aan als er geen reactie zou volgen. Hun moed legt de schrijnende passiviteit van de buitenwereld bloot.

De internationale hypocrisie als fundament van vergetelheid
De stilte rond Iran is zelden een gevolg van onwetendheid. Het is het resultaat van politieke afwegingen. Olie, nucleaire deals en regionale stabiliteit wegen zwaarder dan universele mensenrechten. Verklaringen blijven vaag en stevige consequenties blijven uit. Mensenrechten blijken in de praktijk niet universeel, maar onderhandelbaar.

Ook binnen activistische en academische kringen is het opvallend stil. Universiteiten en organisaties die oproepen tot boycots, safe spaces en wereldwijde solidariteit met vrouwen elders, blijven grotendeels zwijgen over vrouwen die in Teheran worden gegeseld omdat ze hun haar tonen. Feministische solidariteit lijkt ineens op te houden waar het moeilijk of politiek ongemakkelijk wordt. Campagnes voor Narges Mohammadi blijven uit. Vrouwenmarsen voor meisjes die worden geëxecuteerd zijn er niet. De hashtags zijn leeg, de vlaggen blijven opgerold in de kast.

Deze blinde vlek is precies wat de serie Vergeten Vrouwen wil blootleggen: niet alleen het leed van vrouwen in onderdrukte contexten, maar ook het ongemakkelijke zwijgen van hen die zeggen voor vrouwenrechten te staan. Vergetelheid is zelden neutraal, het is een gevolg van keuzes.

Slot
De situatie van vrouwen in Iran is geen binnenlandse aangelegenheid. Het is een internationale mensenrechtencrisis. De feiten zijn bekend, de rapporten gepubliceerd. Toch blijft het stil. Wie zwijgt, kiest niet voor neutraliteit, maar versterkt het systeem van onderdrukking.


Geen grote redactie, wél veel werk.

Dit blog is onafhankelijk en advertentievrij.
Waardevol voor jou? Dan is een digitale cappuccino altijd welkom 🩷