Vergeten vrouwen

Stem verboden

Tussen 2015 en 2021 boekten Afghaanse vrouwen voorzichtige vooruitgang. Ze kregen steeds vaker toegang tot onderwijs, werk en publieke functies. Maar sinds de Taliban in augustus 2021 opnieuw de macht grepen, is die ontwikkeling abrupt teruggedraaid. Wat begon met beperkingen op scholing en werk, groeide uit in een vrijwel totale uitsluiting uit het openbare leven. Zelfs hun stem mogen vrouwen niet meer laten horen.

GENDERAPARTHEID IN UITVOERING

Toen de Taliban in 2021 terugkeerden, beloofden ze gematigdheid. Die belofte bleek niets waard. Meisjes mochten niet meer naar school. Vrouwen werden ontslagen, mochten zich niet zonder mannelijke begeleider verplaatsen en moesten zich volledig bedekken. De regels werden niet alleen strenger, maar ook steeds symbolischer.

In augustus 2024 volgde een decreet dat vrouwen verbood om hun stem in het openbaar te laten horen. Zingen, praten, lachen, zelfs bidden – het werd allemaal verboden. De stem van een vrouw zou ’tot haar schaamte behoren’. Zelfs binnenshuis mochten vrouwen niet hoorbaar zijn voor de buitenwereld. Volgens de VN en mensenrechtenorganisaties is dit genderapartheid in zijn puurste vorm: structurele uitsluiting vanwege je geslacht.

ZWIJGEN ALS WET

De Taliban rechtvaardigen hun beleid met religieuze en culturele argumenten. De stem van een vrouw zou tot haar ‘awrah’ behoren – het deel van het lichaam dat bedekt moet blijven, en dat volgens de Taliban in feite toebehoort aan haar man. Geen optredens, geen interviews, geen radio of televisie. Zelfs een hardop uitgesproken gebed in de moskee is verboden. Volgens meerdere bronnen wordt zelfs lachen in het openbaar gezien als provocatie.

In een samenleving waar verhalen, liederen en mondelinge tradities een grote rol spelen, is het verbod op de vrouwenstem niet alleen onderdrukking, maar ook een aanval op identiteit.

AFZONDERING ALS NORM

De gevolgen van deze stilte zijn desastreus. Vrouwen zijn verdwenen uit de publieke ruimte. Ze mogen niet werken in NGO’s, geen hoger onderwijs volgen, geen koffiezaak runnen, geen dokter of lerares zijn. Zelfs parken, badhuizen en bibliotheken zijn nu verboden terrein.

Vrouwen die zich verzetten worden opgepakt, mishandeld of verdwijnen. Amnesty International en Human Rights Watchrapporteren over willekeurige arrestaties, marteling en intimidatie. Sommige vrouwen filmen hun protest of schrijven anoniem blogs, maar de risico’s zijn enorm. Verschillende vrouwelijke activisten zijn spoorloos verdwenen sinds 2022.

EXECUTIES EN DOODSTRAFFEN

Sinds 2015 zijn meerdere vrouwen in Afghanistan geëxecuteerd op basis van vermeende morele of religieuze overtredingen. In sommige gevallen ging het om buitengerechtelijke executies, zoals stenigingen wegens overspel. In 2015 werd de jonge vrouw Rukhshana gestenigd door lokale Talibanstrijders, een gebeurtenis die wereldwijd verontwaardiging opriep, maar zonder structurele gevolgen.

Sinds de terugkeer van de Taliban in 2021 zijn er opnieuw meldingen van vrouwen die zonder eerlijk proces werden geëxecuteerd. Volgens The Advocates for Human Rights documenteerden mensenrechtenorganisaties tussen augustus 2021 en juni 2022 zeker vijf gevallen van vrouwen die vanwege vermeend overspel of het ontvluchten van huiselijk geweld ter dood werden gebracht. De processen waren geheim of afwezig, familieleden werden niet op de hoogte gesteld, en lichamen werden vaak begraven zonder identificatie of teruggave aan nabestaanden.

GEVANGEN, GESTRAFT, MISBRUIKT

Vrouwen die protesteren tegen de Taliban of worden beschuldigd van morele misdrijven, belanden vaak in gevangenissen waar mishandeling de norm is. Getuigenissen van vrouwen in detentie beschrijven hoe ze geslagen, bedreigd en in isolatie gehouden worden. Sommigen worden onderworpen aan elektrische schokken of gedwongen tot valse bekentenissen. In 2022 meldde Human Rights Watch dat vrouwelijke demonstranten in het geheim werden vastgehouden zonder enig contact met de buitenwereld.

In 2024 doken beelden op van een vrouw die in een Taliban-gevangenis werd verkracht en mishandeld. De video werd haar later opnieuw toegestuurd als dreigement. Het was het eerste directe bewijs van seksueel geweld als strafmiddel.

PUBLIEKE LIJFSTRAFFEN

Minstens 200 vrouwen zijn sinds 2021 publiekelijk gegeseld vanwege ‘morele misdrijven’. Zonder proces, zonder advocaat. Hun misdaden? In het openbaar verschijnen zonder man, praten met een niet-verwant familielid, of simpelweg muziek luisteren. Deze straffen vinden plaats in het openbaar, als collectieve vernedering. Ze zijn bedoeld om vrouwen bang te maken en stil te houden.

Sahar (22), was ziek. Haar vader werkte in Iran en haar moeder maakte tapijten in een dorp in het westen van Afghanistan. Er was niemand om haar naar de kliniek te brengen waar twee van haar ooms werkten. Haar moeder belde haar neef om haar te rijden.

De Taliban stopten hun voertuig net voordat ze de kliniek bereikten en vroegen naar hun relatie. “Toen we zeiden dat we neef en nicht waren, maar niet getrouwd, werden ze agressief. Ze sloegen mijn neef, sloegen onze telefoons kapot en dwongen me om me te verstoppen op de vloer van de Taliban-truck terwijl ze me naar hun bureau reden”, zegt Sahar.

Ze zegt dat ze vervolgens naar een detentiecentrum is gebracht. “Ik was doodsbang, huilde en ik kon niet ademen. “Ik vertelde ze dat ik ziek was en vroeg om wat medicijnen. Toen sloegen en schopten ze me meerdere keren. Een van hen zei: ‘Als je je stem weer verheft, vermoorden we jou en je neef.’”

Sahar werd ondervraagd door een gesluierde vrouw. “Ze vroeg wie mijn neef was; of ik maagd was; of we een relatie hadden. Ik zei nee. Ze waarschuwde me dat ik moest biechten en als ik niet gehoorzaamde, zou ik gemarteld worden.”

De volgende dag werden Sahar en haar neef voor een Taliban-rechtbank gebracht, waar ten onrechte moest beweren dat ze een relatie had met haar neef. Ondanks de aanwezigheid van familieleden die getuigden dat ze familie waren, weigerden de Taliban hun relatie als mahram en toegestaan te erkennen.

“Ze lieten me bekennen, in het bijzijn van mijn moeder, mijn ooms, dat ik iets verkeerd had gedaan. Ik wilde het niet zeggen. Maar ze sloegen me, bedreigden mijn neef. Ik was doodsbang”, zegt ze.

Sahar werd veroordeeld tot 30 zweepslagen en haar neef tot 70. “Ze gebruikten luidsprekers om onze straf aan te kondigen. Mijn kleine zusje was daar. Ze zei altijd dat ik haar rolmodel was. Ik zag haar huilen in de menigte. Dat brak me.”

Na thuiskomst werd Sahar gedwongen haar dorp te verlaten. “Nadat dit gebeurde, veranderde de kijk van mensen op ons volledig. Zelfs als 50 mensen de beschuldiging niet geloofden, deden 100 anderen dat wel. Dat dwong ons om ons huis te verlaten en naar de stad te verhuizen.”

DE STRAF VOOR VRIJHEID

Vrouwen die huiselijk geweld ontvluchten, worden vaak zélf gestraft. Volgens de BBC worden vrouwen die aangifte doen van mishandeling of proberen te ontsnappen aan hun echtgenoot, regelmatig aangeklaagd wegens ‘morele misdrijven’.

In gevangenissen delen ze overvolle cellen, vaak met hun kinderen. Ondervoeding, intimidatie en seksueel misbruik komen regelmatig voor. De omstandigheden zijn onmenselijk: gebrek aan medische zorg, vernedering door bewakers en langdurige detentie zonder proces zijn geen uitzondering.

Verschillende vrouwen getuigden anoniem over mishandeling en verkrachting binnen de gevangenismuren, waarbij sommige kinderen bij de mishandeling van hun moeder aanwezig moesten zijn.

In documentaires als No Burqas Behind Bars en Love Crimes of Kabul wordt pijnlijk duidelijk hoe vrouwen worden opgesloten omdat ze vrijheid zoeken, terwijl hun daders vrij rondlopen.

EEN WERELD DIE WEGKIJKT

De internationale gemeenschap spreekt haar zorgen uit, maar doet weinig. De EU noemt de situatie een “stille noodsituatie”, maar echte druk blijft uit. Diplomatieke belangen, oorlogsmoeheid en andere crises maken dat Afghanistan langzaam van de radar verdwijnt. Zelfs als lokale organisaties worden verboden of gemarginaliseerd, en de hoofdkantoren in Europa of Amerika staan erbij en kijken ernaar.

Ironisch genoeg komt de meeste steun voor deze vrouwen niet uit progressieve kringen, maar uit kleine diaspora-netwerken. Grote internationale bewegingen blijven opvallend afwezig.

DE PRIJS VAN STILTE

Tien jaar na de eerste hoopvolle stappen is de situatie voor Afghaanse vrouwen schrijnender dan ooit. Hun stem is verboden, een symbolische en fysieke uitwissing. Afghanistan is een gevangenis voor de helft van zijn bevolking.

Zwijgen mag dan wet zijn onder de Taliban, de wereld kan zich die luxe niet veroorloven. Zeker niet wie zich in andere contexten luid uitspreekt voor vrouwenrechten, gelijkheid en inclusie. Het gemak waarmee Afghanistan wordt genegeerd, zegt minstens zoveel over ons als over hen.

En terwijl vrouwen in Afghanistan móéten zwijgen, blijft de rest van de wereld stil uit gemak. In talkshows en opiniestukken is de stilte oorverdovend. Het past niet in de juiste morele mal du jour.

Dit artikel maakt deel uit van de serie Vergeten vrouwen, over vrouwen die leven in onzichtbaarheid, onderdrukking of gevaar. Eerder verschenen delen over Iran en Jemen.


Geen grote redactie, wél veel werk.

Dit blog is onafhankelijk en advertentievrij.
Waardevol voor jou? Dan is een digitale cappuccino altijd welkom 🩷