Hoe een journalist een rechtszaak gebruikt als toneel en zijn bubbel als wapen
Sommige journalisten bestrijden desinformatie. Anderen bouwen een eigen werkelijkheid waarin zij niet alleen het verhaal bepalen, maar ook de toon, de rangorde en het morele gelijk. Dat verschil zie je pas wanneer iemand het aandurft om hen rustig en feitelijk te corrigeren. Geen ophef, geen bijbedoelingen, geen dramatiek. Gewoon: dit staat er wél, en dit staat er níét.
Afgelopen week gebeurde dat. Een advocaat wees op een klein detail dat er toe doet, helder en professioneel, precies zoals je mag verwachten in een vak waarin woorden gewicht hebben. Maar online werkt het nooit zo. Niet in de kleine kring waar één journalist al jaren een publiek heeft verzameld dat zijn toon herkent, zijn hints begrijpt en zijn gelijk vanzelfsprekend vindt.
Het patroon dat daarna volgde is vertrouwd. Het begint altijd met een sneer: die kleine verschuiving van inhoud naar macht. Niet om iets te verhelderen, maar om de verhoudingen vast te zetten. Zinnen die nét geen belediging zijn maar wel bedoeld om iemand een rang lager te plaatsen. Dat ze ‘beter weet’. Dat ze het ‘niet begrijpt’. Dat ze zich ‘moet gedragen’. En als hij het echt niet meer weet, komt er iets dat helemaal niets meer met inhoud te maken heeft:
“Jij in elk geval niet, Simone. Je hebt nu de afgelopen weken laten zien op schoot te kruipen bij de meest abjecte figuren. Vanuit een soort mislukt moederschootcomplex. Do better.” – Chris Klomp, X
Altijd weer verrassend hoe snel de misogynie naar boven komt zodra de ‘senior journalist’ het even niet meer weet. Het is de taal van iemand die geen gesprek zoekt, maar een positie veiligstelt, en daarvoor liever haar persoon aanvalt dan zijn eigen ongelijk erkent.
Daarna begint de verdraaiing. Een vonnis dat zakelijk en duidelijk is, wordt los getrokken van zijn context tot er een verhaal overblijft dat beter past bij de rol die hij zichzelf heeft toebedeeld. Een vormfout van het Openbaar Ministerie wordt een vrijspraak, terwijl iedereen die het vonnis heeft gelezen ziet dat dit nergens zo staat. De uitleg die de rechter gaf wordt herschreven voor “de meelezers”, alsof hij zelf de enige is die de tekst mag interpreteren. In deze fase verandert de rechtszaal in een decor en de journalist in iemand die vooral kijkt naar zijn eigen spiegelbeeld: een glimmende spiegel die nooit ontkracht, altijd bevestigt en hem precies de versie van zichzelf teruggeeft die hij wil zien.
Pas daarna komt de afrekening. Die speelt zich zelden af in één zin, maar in de onderstroom die hij zelf op gang brengt. Het kuchje dat iets in gang zet. Het terloopse ‘yep’. De halfzachte insinuatie die precies scherp genoeg is om begrepen te worden. Daarna vullen de volgers de rest in. Advocaten worden afgeschilderd als ‘vals’ en ‘onprofessioneel’. Vrouwen die met feiten komen worden weggezet als emotioneel of irrationeel. En ondertussen houdt hij zijn handen schoon door te beweren dat hij niet verantwoordelijk is voor wat zijn volgers doen, alsof zijn toon niet de brandstof is waarop de hele machine draait.
Die afrekening is nooit bedoeld om de waarheid te dienen, maar om de orde te herstellen: de journalist als gids, de criticus als tegenhanger en het publiek als tribune dat precies weet wanneer er geklapt moet worden. Het is een ritueel dat we kennen van politieke schandalen, uit columns vol morele spierballen en uit stormpjes die altijd groter worden zodra iemand besluit dat het moment gunstig is.
Het wringt extra omdat de correctie van @mevrouwadvocaat op X zo eenvoudig was. Zij had volkomen gelijk: het ging om een detail dat niet klopte, zonder aanval, zonder agenda en zonder enig drama. Het soort correctie waar elke journalist normaliter dankbaar voor zou moeten zijn. Maar in plaats van de fout te herstellen, reageerde hij met het vertrouwde dedain, alsof niet zijn onjuistheid het probleem was, maar haar lef om hem erop te wijzen. In de bubbel van sociale media verandert zo’n feitelijke rechtzetting al snel in iets anders: een bedreiging van het eigen gelijk en een barst in een spiegel die te zorgvuldig is opgepoetst om nog nuance toe te laten.
Wie wil begrijpen hoe dit soort dynamieken ontstaat, moet niet alleen kijken naar de losse uitlatingen, maar naar het ritme dat eronder ligt. De sneer zet iets in beweging. De verdraaiing maakt het bruikbaar. En de afrekening bepaalt wie er moet vallen. Niet omdat het feit daarom vraagt, maar omdat het verhaal anders niet klopt.
Het is dezelfde ketting die een lek verandert in een rel, een rel laat uitgroeien tot een morele storm en die storm vervolgens inzet als persoonlijke afrekening, totdat niemand nog weet waar het ooit over ging. De schaal verandert, maar het mechanisme blijft hetzelfde.
En wie goed kijkt, ziet in die ketting niet alleen het gedrag, maar ook de spiegel waarin het wordt gereflecteerd: glanzend genoeg om elke nuance te laten verdwijnen en groot genoeg om één figuur precies in het middelpunt te houden. Een spiegel die zo zorgvuldig is opgepoetst dat alleen zijn eigen gelijk nog wordt teruggekaatst.
Nieuwsgiering naar het artikel, het vonnis en de andere bronnen? Klik dan hier en lees rustig verder.